02. Pierwsze uruchomienie systemu

W poprzedniej części opisałem procedurę instalacji graficznej systemu. Teraz czas na pierwsze uruchomienie.

Uruchomienie

Zaraz po starcie systemu wyświetli się menu startowe bootloadera GRUB (jeśli został zainstalowany):

Domyślnie pierwsza pozycja tego menu to uruchomienie systemu Linux, pozostałe pozycje to tryby diagnostyczne. Do menu bootloadera zostaną też automatyczni dołączone pozycje odpowiedzialne za uruchomienie innych systemów operacyjnych znajdujących się na dysku. Wygląd menu bootloadera GRUB i jego zawartość można zmienić - o tym napiszę innym razem.

Po wybraniu opcji uruchomienia systemu, ten zaczyna się ładować i już po chwili otrzymujemy planszę logowania:

W oknie logowania można wybrać użytkownika, można też zmienić tryb uruchomienia. Ostatnio logujący się użytkownik podpowiada się automatycznie - wystarczy zatem wpisać hasło i nacisnąć Enter aby wyświetlił się pulpit systemu:

Ekran systemu oprócz części służącej wyświetlaniu programów - pulpitu, posiada pasek górny służący do kontroli nad systemem i uruchomionymi aplikacjami. Po kliknięciu na pulpit pojawia się menu mające tylko dwie pozycje. Po wybraniu pozycji Ustawienia wyświetla się okienko:

Program Ustawienia przypomina nieco Panel sterowania z systemu Windows. Proszę zwrócić uwagę na pasek kontrolny w górnej części ekranu - wyświetla się tu ikona aktywnego programu z jego nazwą i rozwijanym menu. Kiedy klikniemy ikonkę Informacje okno zmieni swoją zawartość:

Wyświetlona zostaje informacja na temat wersji środowiska graficznego GNOME, ale także o zalogowanym użytkowniku oraz garść informacji o sprzęcie: procesor, pamięć, grafika, dysk oraz informacje o wersji systemu operacyjnego.
Po kliknięciu na pozycję Domyślne programy wyświetla się lista domyślnych programów dla określonych wywołań:

Druga opcja menu na pulpicie - Zmień tło... pozwala na zmianę tapety, osobno dla pulpitu osobno dla ekranu blokady:

Na razie nie można zbyt wiele zdziałać na pulpicie - ale do tego zagadnienia jeszcze wrócimy...
Obadajmy zatem pasek górny - po najechaniu na datę na środku wyświetla się panel z kalendarzem i zaplanowanymi zdarzeniami. Jest tam też opcja zmiany ustawień czasu:

W prawej części paska górnego znajduje się menu zmiany układu klawiatury:

Najbardziej na prawo znajduje się zestaw wskaźników (zasięg sieci wifi, głośność, poziom baterii) po najechaniu na tę część wyświetla się panel menu:

Na panelu tym można zmieniać:
- poziom głośności,
- jasność ekranu,
- ustawienia sieci WiFi
itp.

Ponadto można wylogować się z sesji systemu. Trzy przyciski na dole to:
- panel ustawień systemu,
- panel blokady,
- wyłączenie/restart komputera.

Pozostał jeszcze do obadania lewy narożnik górnego panelu z opcją Podgląd - po najechaniu myszą wyświetla się panel:

W centralnej części wyświetlają się miniaturki uruchomionych programów. Po prawej stronie wysuwa się lista dostępnych pulpitów wirtualnych, a po lewej lista ulubionych programów. Lista ta jest poszerzana o aktualnie uruchomione programy. Ostatnia ikonka u dołu pozwala przejść do listy programów:

Po kliknięciu ikonki siatki, środkowa część ekranu zmienia się w zbiór ikonek programów. U dołu znajduje się przełącznik pozwalający wybrać pomiędzy zawartość pomiędzy: Często używane a Wszystkie. U góry obecny jest pasek wyszukiwania zawężający listę programów do wpisanej frazy. Pomiędzy stronami można się przełączać za pomocą kropek po prawej stronie. Na pierwszej stronie mamy między innymi programy:

Aktualizacja - umożliwia zaktualizowanie systemu,
Brasero - umożliwia wypalanie płyt (jak Nero w windows),
Cheese - obsługa kamerki internetowej,
Dyski - zarządzanie fizycznymi dyskami w komputerze i partycjami,
Edytor obrazów Gimp - bardzo rozbudowany edytor grafiki rastrowej (jak Photoshop na win)
Empathy - komunikator internetowy,
Evolution - program pocztowy,
Gedit - edytor tekstu (bardziej rozbudowany notatnik - posiada sprawdzanie pisowni czy kolorowanie składni),
IceWeasel - domyślna przeglądarka internetowa systemu Debian (bazuje na Mozilla Firefox),
Inkspace - program do edycji grafiki rastrowej (jak Corel na win),
Kalkulator - kalkulator, również zaawansowany.

Druga strona zawiera między innymi:

Pakiet aplikacji LibreOffice z których najważniejsze to:

Writer - procesor tekstu (odpowiednik Worda z win),
Calc - arkusz kalkulacyjny (odpowiednik Excel z win)
Impress - edytor prezentacji (odpowiednik Powerpoint z win),

Ponadto:

Mapy - aplikacja wyświetlająca dokładne mapy całego świata,
Monitor systemu - program umożliwiający podgląd uruchomionych procesów oraz śledzenie poziomu zasobów systemowych,

Kolejna strona to:

Pliki - program umożliwiający zarządzanie plikami w komputerze (kopiowanie, przenoszenie) oraz uruchamianie aplikacji wraz z załadowanym plikiem (jak Eksplorator na win),
Proste skanowanie - aplikacja do obsługi skanera,
Rhytmbox - odtwarzacz muzyczny,
Synaptic - aplikacja umożliwiająca pobieranie nowych pakietów i instalowanie dodatkowych programów z centrum oprogramowania systemu Debian,
Terminal - to jedna z najważniejszych aplikacji w systemach GNU/Linux. Mimo iż naprawdę wiele czynności można wykonać z poziomu aplikacji graficznych to jednak czasem prościej wpisać odpowiednią komendę.

I jeszcze ostatnia zakładka:

Ustawienia - kolejne miejsce skąd można uruchomić panel z ustawieniami
Zdjęcia - przeglądarka obrazków znajdujących się na dysku komputera,
Zrzut ekranu - wygodny program do robienia zrzutów ekranu. Co prawda w GNOME zrzut ekranu (do pliku na dysk) można zrobić klawiszem Print Screen, ale ten program ma więcej możliwości.

Oczywiście omówiłem tylko te najważniejsze/najciekawsze. Lista tych programów może być szersza, ponieważ ułożone są alfabetycznie, mogą wylądować też na innych zakładkach. Najprostszym sposobem na wyszukanie danego programu jest wpisanie frazy w okienko Wyszukiwanie.

Oprogramowanie przypisane do plików

Oprogramowanie jest ważnym elementem współpracującym z komputerem. W Debianie dostajemy bardzo bogaty zestaw oprogramowania na starcie. Zobaczmy zatem jak system poradzi sobie z otwieraniem różnych dokumentów. Przygotowałem pendrive z wieloma różnego typu plikami i wkładam go do złącza USB komputera:

U dołu ekranu wyświetla się powiadomienie z dwoma opcjami:
Otwórz za pomocą Pliki i Wysuń (bezpiecznie odłącz). Jeśli powiadomienie zniknęło z szybko to możemy je odnaleźć u dołu ekranu Podgląd:

Pendrive dostępny jest także w prawym panelu aplikacji Pliki. Po wybraniu w powiadomieniu opcji Otwórz - otwiera się właśnie aplikacja Pliki z już otwartym podglądem zawartości pendrive:

Postanowiłem sprawdzić jak otworzy się plik .doc.
Po kliknięciu na nim wyświetla się splash pakietu LibreOffice, aby po chwili wyświetlić dokument w programie Write z możliwością edycji: 

Podobnie ma się sprawa z plikiem .xlsx , który otwiera się w programie Calc:

A jak wygląda kwestia pliku .pdf ? Podgląd jest bez zarzutu:

Podobnie z pliki graficzne - podgląd również jest bez zarzutu:

A co ze spakowanym archiwum .zip? Otwiera się on w zgrabnym okienku podglądu, skąd możemy uruchomić proces rozpakowania:

A co z plikami multimedialnymi? Również odtwarzają zawartość - tutaj muzyka:

A oto film:

Na deser zostawiam plik .txt. Czy mamy jakiś plik .txt na pendrive - użyjmy opcji Wyszukiwanie podając frazę .txt . Znalazło się ich trochę:

Po kliknięciu na jeden z nich otwiera się okno edytora gedit. Ten jednak sprawił drobny zawód. Po otwarciu wygląda tak:

Otóż edytor niewłaściwie wykrył stronę kodową pliku. Spróbujmy zatem otworzyć plik manualnie wybierając opcję Otwórz oraz wybierając Kodowanie znaków: środkowoeuropejskie (WINDOWS-1250):

Tym razem jest ok:

Z problemem kodowania plików .txt można sobie poradzić permanentnie - ale o tym innym razem.

Póki co wykazałem że system Debian radzi sobie z większością dokumentów oraz posiada całkiem spory zasób oprogramowania. Następny odcinek będzie o konfiguracji systemu, a teraz czas na wyłączenie komputera. Wybieramy z prawego menu górnego paska ikonkę wyłącznika a w wyświetlonym okienku Wyłącz komputer: